Czesław Niemen
A właściwie- Czesław Wydrzycki. Urodzony w 1939 roku w
niewielkiej miejscowości Stare Wasiliszki leżącej koło Nowogródka (miejscowość
ta obecnie jest położona na Białorusi), obdarzony niezwykłym,
charakterystycznym głosem kompozytor, piosenkarz, autor tekstów piosenek,
instrumentalista, jedna z największych indywidualności polskiej sceny
muzycznej, artysta awangardowy, niezwykle oryginalny i całkowicie niezależny.
Jego rodzina po wojnie w roku 1958 została przesiedlona do
Gdańska. To tam młody Czesław rozpoczął naukę w średniej szkole muzycznej. W
tamtym czasie udzielał także swoich pierwszych występów; większość z nich miała
miejsce w gdańskim klubie studenckim Żak, gdzie artysta wykonywał przy
akompaniamencie gitary- w języku polskim i hiszpańskim- piosenki
latynoamerykańskie. Dwie z tych piosenek pojawiły się zresztą potem na jego
pierwszej studyjnej płycie. Po odniesieniu kilku sukcesów w konkursach dla
młodych muzyków w początkach lat 60. zaczął występować z big bitowym, grającym
na nutę The Beatles zespołem Niebiesko- Czarni, z którym w 1963 roku wystąpił
na pierwszym Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu. Choć utwór „Wiem, że
nie wrócisz” nie zdobył wtedy żadnego wyróżnienia, to przyczynił się do
zdobycia przez zespół, z Wydrzyckim na czele, sporej popularności; grupa
koncertowała w owym czasie po całej Polsce a także we Francji. W 1964 roku
Niebiesko- Czarni wystąpili w Sali Kongresowej w Warszawie jako suport przez
Marleną Dietrich. Światowej sławy diva usłyszała wyśpiewywane przez
Wydrzyckiego „Czy mnie jeszcze pamiętasz?” i nagrała do muzyki z tej piosenki
utwór z własnymi słowami…!
Mniej więcej w tym samym czasie Czesław Wydrzycki zaczął
posługiwać się pseudonimem artystycznym „Niemen”. To nowe nazwisko, które
później stało się zresztą zalegalizowanym urzędowo, oficjalnym nazwiskiem
artysty, miało być nie tylko „bardziej atrakcyjne” marketingowo, ale także
łatwiejsze do wymówienia, przede wszystkim dla cudzoziemców.
Do największych
przebojów, jakie Niemen wylansował wraz z grupą Niebiesko- Czarni należy miedzy
innymi ballada „Pod papugami”.
Czesław Niemen zaczął jednak po jakimś czasie zmierzać ku
ambitniejszym formom muzycznym. Big bitowe granie przegrało z chęcią tworzenia
swoistych protest- songów wyrażających pragnienia, tęsknoty oraz niedowierzania
ówczesnej młodzieży akademickiej. Najsłynniejszy chyba utwór Niemena „Dziwny
jest ten świat”, który powstał właśnie w tamtym okresie działalności
artystycznej Niemena szybko stał się niezwykłym hymnem młodych, poszukujących
skutecznego środka na całe zło doczesnego świata młodych ludzi, żyjących w
komunistycznym państwie (wydany w 1967 roku album „Dziwny jest ten świat”, z
którego pochodzi ten utwór jest jednocześnie pierwszym w historii polskiej
muzyki albumem nagrodzonym Złotą Płytą). Piosenka „Dziwny jest ten świat”
zdobyła nagrodę specjalną na V Festiwalu w Opolu.
Rozpoczęte w ten
sposób w solowej karierze Niemena eksperymentowanie trwało w zasadzie już do
końca jego scenicznego życia. Tworzył piosenki w klimacie psychodelicznego
rocka, progresywnego rocka symfonicznego: w tym nurcie utrzymany został między
innymi album „Niemen Enigmatic”, z którego pochodzi słynny utwór „Bema pamięci
żałobny rapsod”; nieobcy był mu jazz-rock i muzyka elektroniczna (w 1975 roku
nagrał całkowicie elektroniczny album „Katharsis”). Jako pierwszy w Polsce
eksperymentował z syntezatorem Mooga- specyficznym instrumentem, w którym
dźwięk jest tworzony w układach elektronicznych w wyniku modelowania
odpowiedniego kształtu napięcia. Grał także na organach Hammonda i melotronie-
innych instrumentach o niezwykłych nazwach i niespotykanym, niepowtarzalnym
brzmieniu. W swoim domu miał własne studio muzyczne, gdzie bez ograniczeń poświęcać
się graniu i komponowaniu.
Niemen tworzył także muzykę filmowa i teatralną. Wziął
udział w nagraniu muzyki do „Wesela” Andrzeja Wajdy; sam wykonywał w tym filmie
partię legendarnego Chochoła. Jego autorstwa jest także muzyka z popularnego
serialu z lat 70. „Rodzina Leśniewskich”.
Niemen wydał około 21 albumów studyjnych.
Przez
17 lat, od 1964 do 1980 roku, przez czytelników pism muzycznych „Jazz” i „Non
Stop” był uznawany za najpopularniejszego i najlepszego wokalistę w kraju. W
1974 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W 1999 roku został
ogłoszony wykonawcą wszechczasów w plebiscycie „Polityki”. Program Trzeci
Polskiego Radia przyznał mu natomiast za zasługi dla kultury polskiej
„Supermateusza”- nagrodę imienia Mateusza Święcickiego.
Zmarł 17 stycznia
2004 roku w Warszawie po długotrwałym zmaganiu z rakiem jelita grubego. Urna z
jego prochami spoczęła w katakumbach na Starych Powązkach w Warszawie. W
pogrzebie artysty uczestniczyło ponad 2 tysiące ludzi, a z inicjatywy
dziennikarza radiowego Marka Niedźwieckiego wraz z rozpoczęciem pochówku
Niemena w kilkunastu polskich stacjach radiowych równocześnie rozbrzmiały słowa
największego przeboju Niemena: „Dziwny jest ten świat”.
Czesław Niemen zdobył pewną popularność także na zachodzie
Europy, jednak była i jest ona niczym w porównaniu z tym, jak awangardowym i
niezwykłym był on artystą i jakie laury powinien za swą wyjątkowość otrzymywać.
Ale w końcu: „dziwny jest ten świat” i czasem nie sposób wyjaśnić tego,
dlaczego jedni mimo przeciętnych dokonań zostają nagrodzeni powszechnym
uwielbieniem a inni- prawdziwi artyści i eksperymentatorzy pozostają
niedocenieni… A poza tym- jak powiedział Zbigniew Hołdys- przede wszystkim
„Całe szczęście, że żył” i że chyba niemal cała Polska pamięta o Niemenie i
ceni jego twórczość. I to powinno nam wystarczyć. On sam bowiem nigdy usilnie
nie zabiegał o szeroką popularność…